Tης Σοφίας Εμμανουήλ από το ethica.gr
Εν μέσω συντονισμού και επιτάχυνσης των δράσεων για μετάβαση στην κυκλική οικονομία, με στόχο τη μείωση των εκπομπών CO2 και την καλύτερη διαχείριση των φυσικών πόρων, προκαλεί εντύπωση ότι συντηρούνται αθέμιτες και παραπλανητικές εμπορικές πρακτικές αναφορικά με την ανακυκλωσιμότητα των προϊόντων μεγάλων εταιρειών.
Αυτό αποκάλυψε μελέτη της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Καταναλωτών BEUC σε βιομηχανίες εμφιαλωμένου νερού, που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την Περιβαλλοντική μη κυβερνητική Οργάνωση “Client Earth” και τον Περιβαλλοντικό Συνασπισμό για τα Πρότυπα “ECOS”. Τα αποτελέσματα της μελέτης προκάλεσαν θόρυβο στην αγορά αλλά και στους κόλπους της βιομηχανίας σε μια εποχή που προετοιμάζεται να υιοθετήσει νέους κανόνες για τα απόβλητα συσκευασίας (PPWR).
Ειδικότερα, διαπιστώθηκε ότι βιομηχανίες πλαστικών μπουκαλιών καταφεύγουν σε οικολογικούς ισχυρισμούς για τα πλαστικά μπουκάλια συσκευασμένου νερού μιας χρήσης όπως “100% ανακυκλώσιμο”, “από 100% ανακυκλωμένο πλαστικό”, “100% (< 100%) ανακυκλωμένο”, “100% rPET”, “100% rePET”, “100% κατασκευασμένο από άλλα μπουκάλια”, που αποδεικνύονται ανακριβείς και αβάσιμοι. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ισχυρισμοί αυτοί συνοδεύονται από έναν αστερίσκο με την αναφορά “εκτός πώματος και ετικέτας” σε άλλο σημείο στη φιάλη λιγότερο ευδιάκριτο.
Καταναλωτικές οργανώσεις, μέσω της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας BEUC (με τη συμμετοχή της ΕΚΠΟΙΖΩ), κατέθεσαν τον Νοέμβριο του 2023 καταγγελία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή σημειώνοντας ότι η συγκεκριμένη πρακτική προστατεύει την κερδοφορία των εταιρειών σε βάρος των καταναλωτών ζητώντας πιο σαφείς και δεσμευτικούς όρους για τις βιομηχανίες, καθώς οι περιβαλλοντικοί ισχυρισμοί έχουν αντίκτυπο στην καταναλωτική συμπεριφορά. Τα πλαστικά μπουκάλια νερού είναι ένα από τα ευρωπαϊκά καταναλωτικά προϊόντα που αγοράζονται πιο συχνά και αποτελούν μια ευρέως αναγνωρισμένη πηγή πλαστικής ρύπανσης. Οι ευαισθητοποιημένοι καταναλωτές δίνουν βάση στις αναφορές της συσκευασίας τους ανακύκλωσης αλλά ποιός εγγυάται πως το προϊόν που αγοράζουν θα ανακυκλωθεί πλήρως μόλις βρεθεί στον κάδο των απορριμμάτων; Ο μέσος Ευρωπαίος καταναλωτής καταναλώνει περίπου 118 λίτρα εμφιαλωμένου νερού το χρόνο και το 97% αυτού του νερού περιέχεται σε πλαστικές συσκευασίες.
Σύμφωνα με την έρευνα έχουν εντοπιστεί τρεις βασικοί οικολογικοί ισχυρισμοί στις συσκευασίες:
- “100% ανακυκλώσιμο”: Ο εν λόγω όρος στις πλαστικές φιάλες θεωρείται ασαφής, καθώς η ανακύκλωση εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως από τη διαθέσιμη υποδομή για τη συλλογή του υλικού, την αποτελεσματικότητα της διαδικασίας διαλογής και τις κατάλληλες διαδικασίες ανακύκλωσης. Σημειώνεται δε ότι το ποσοστό ανακύκλωσης για τις φιάλες των πόσιμων συσκευασιών PET εκτιμάται ότι είναι μόνο 50% στην ΕΕ και η πιθανότητα να ξαναγίνει μπουκάλι είναι περίπου 30%.
- “100% ανακυκλωμένο”: Ο ισχυρισμός θεωρείται ότι εσφαλμένα υπονοεί πως ολόκληρο το μπουκάλι είναι κατασκευασμένο αποκλειστικά από ανακυκλωμένα υλικά. Ενδεικτικά σημειώνεται στη μελέτη ότι τα καπάκια των μπουκαλιών δε μπορούν να είναι κατασκευασμένα από ανακυκλωμένα υλικά σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ και οι ετικέτες επίσης σπάνια κατασκευάζονται από ανακυκλωμένο υλικό. Επιπλέον, η προσθήκη “ακατέργαστου” πλαστικού (δηλαδή, μη ανακυκλωμένου πλαστικού) στο σώμα του μπουκαλιού είναι μια συνήθης πρακτική.
- Πράσινες εικόνες: Η ανακύκλωση κλειστού βρόχου, τα πράσινα λογότυπα, ή οι φωτογραφίες φύσης χρησιμοποιούνται στις μάρκες πολλών μπουκαλιών νερού σε όλη την Ευρώπη. Οι συγκεκριμένοι ισχυρισμοί προκαλούν, σύμφωνα με τους ερευνητές, μια ψευδή εικόνα περιβαλλοντικής ουδετερότητας και συνεχούς ανακύκλωσης της πλαστικής συσκευασίας. Επιπρόσθετα, δίνουν την εντύπωση πως τα μπουκάλια θα μπορούσαν να έχουν θετικό αντίκτυπο στο περιβάλλον.
Οι Οργανώσεις Καταναλωτών, που έχουν εκφράσει αρκετές φορές την αντίθεσή τους στο greenwashing, κάλεσαν τις Αρχές να αναλάβουν δράση στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής νομοθεσίας όσον αφορά την ενδυνάμωση των καταναλωτών για την πράσινη μετάβαση.
Από την άλλη μεριά η βιομηχανία εμφιαλωμένου νερού καλείται να αναλάβει ειλικρινείς δεσμεύσεις δεδομένων και των προοπτικών ανάπτυξής της τα επόμενα χρόνια λόγω των ισχυρών τάσεων όπως π.χ. οι αντιλήψεις των καταναλωτών σχετικά με την προσβασιμότητα και την ποιότητα του νερού της βρύσης.
