της Αλεξίας Σβώλου
Το νερό που πίνουμε είναι εξίσου απαραίτητο με το οξυγόνο που αναπνέουμε. Είμαστε φτιαγμένοι από νερό, ένα μεγάλο μέρος του σώματός μας αποτελείται από νερό και η σωστή ενυδάτωση χειμώνα-καλοκαίρι αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για υγεία και ευεξία.
- Το «καμπανάκι» της δίψας χτυπά καθυστερημένα
- Σημαντική η ενυδάτωση και στην εποχή των λοιμώξεων
- Πώς επιδρά η έλλειψη νερού στα ζωτικά όργανα
- Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο
- Πώς επηρεάζεται η πέψη
- Η καρδιά είναι αντλία
- Οι νεφροί το φίλτρο του οργανισμού
- Οι λιπαντικές ιδιότητες του νερού
- Ζήτημα υγείας και ομορφιάς η ενυδάτωση της επιδερμίδας
- Οι επιπλοκές της παρατεταμένης αφυδάτωσης
- Θερμοπληξία
- Νερό, αφεψήματα και σούπες
Για να έχουμε υγεία πρέπει να πίνουμε καθημερινά νερό. Το νερό αποτελεί βασικό συστατικό του ανθρώπινου σώματος και περίπου το 60% του σωματικού βάρους στους ενήλικες αποτελείται από νερό. Το μεγαλύτερο μέρος του σωματικού νερού βρίσκεται μέσα στα κύτταρα (ενδοκυττάρια), ενώ το υπόλοιπο βρίσκεται εξωκυττάρια. Φυσικά δεν έχουν όλα τα όργανα και όλοι οι ιστοί την ίδια περιεκτικότητα σε νερό. «Πρωταθλητές» είναι το αίμα και τα νεφρά με 81% περιεκτικότητα σε νερό, ενώ ακολουθούν ο εγκέφαλος και οι μύες με 75%. Σειρά έχει το ήπαρ με 71% περιεκτικότητα σε νερό, ενώ τα οστά έχουν 22% και ο λιπώδης ιστός 20%. Το σώμα χρειάζεται το νερό για να επιβιώσει και να λειτουργήσει φυσιολογικά και γι αυτό οι άνθρωποι δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς νερό περισσότερο από λίγες μέρες, ενώ χωρίς τροφή μπορούν να επιβιώσουν για πολύ μακρύτερα διαστήματα.
Το «καμπανάκι» της δίψας χτυπά καθυστερημένα
Η σημασία της σωστής ενυδάτωσης αναδεικνύεται συνήθως τους καλοκαιρινούς μήνες που υπάρχουν αυξημένες απώλειες νερού λόγω της ζέστης και της εφίδρωσης. Η έλλειψη νερού ως αφυδάτωση πυροδοτεί το αίσθημα της δίψας που μάς στέλνει το μήνυμα να πιούμε νερό, είναι όμως κοινό μυστικό πως όταν αντιλαμβανόμαστε τη δίψα, η αφυδάτωση έχει ήδη προχωρήσει σε ποσοστό 10% ή και 20%. Ειδικά για τα βρέφη, τα νήπια, τα παιδιά και τους ηλικιωμένους το ποσοστό αφυδάτωσης μπορεί να είναι και υψηλότερο καθώς ο μηχανισμός της αφύπνισης του αισθήματος της δίψας δεν «λειτουργεί» έγκαιρα.
Όλα αυτά συντελούν στο να ξεχνάμε να πιούμε επαρκείς ποσότητες νερού όχι μόνο το καλοκαίρι αλλά όλο το χρόνο, όπως επισημαίνει η κλινική διαιτολόγος διατροφολόγος Σοφία Ελευθερίου.
Σημαντική η ενυδάτωση και στην εποχή των λοιμώξεων
Πάμε τώρα ειδικά στον χειμώνα, όπου η ενυδάτωση δεν μοιάζει να αποτελεί βασική μας προτεραιότητα-κι αυτό είναι λάθος. Μάλιστα κατά την εποχή της γρίπης, του κορονοϊού του αναπνευστικού συγκυτιακού ιού, του εντεροϊού και των άλλων ιών και βακτηρίων που μας απειλούν, η σωστή ενυδάτωση είναι ιδιαίτερα σημαντική όταν είμαστε άρρωστοι και όταν έχουμε πυρετό. Η έλλειψη κατανάλωσης νερού συμβάλλει στο να ανέβει κι άλλο ο πυρετός και γι αυτό εκτός από αντιπυρετικά πρέπει να πίνουμε και νερό. Τους χειμερινούς μήνες στα σχολεία, τους παιδικούς σταθμούς και τα πάρτι των λιλιπούτειων καταγράφουν έξαρση και οι γαστρεντερίτιδες που προκαλούν ακόμα μεγαλύτερες απώλειες υγρών και ηλεκτρολυτών, μέσω επαναλαμβανόμενων εμετών ή διάρροιας. Εκεί πρέπει να είμαστε ακόμα πιο προσεκτικοί και να δίνουμε νερό και αφεψήματα ή ακόμα και νερό με φακελάκι ηλεκτρολυτών αν χρειαστεί, που ο ασθενής θα καταναλώσει σιγά-σιγά σε μικρές γουλιές. Το νερό του σώματος παίζει πολύ σημαντικό ρόλο ως ρυθμιστής της θερμοκρασίας του. Αν το σώμα υπερθερμανθεί από πυρετό (ή και θερμοπληξία) το νερό μέσω της εφίδρωσης ρίχνει τη θερμοκρασία του.
Απώλεια νερού από το σώμα, που ισοδυναμεί με 1% του σωματικού βάρους, μπορεί να αναπληρωθεί μέσα σε 24 ώρες. Αυξημένα επίπεδα αφυδάτωσης πάνω από 1%, οδηγούν σταδιακά σε μειωμένη ικανότητα αθλητικής απόδοσης και θερμορρύθμισης. Απώλειες πάνω από 4% προκαλούν σοβαρή απώλεια απόδοσης μαζί με δυσκολίες συγκέντρωσης, πονοκεφάλους, ευερεθιστότητα και υπνηλία, ενώ απώλεια μεγαλύτερη από 10% μπορεί να επιφέρει το θάνατο.
Πώς επιδρά η έλλειψη νερού στα ζωτικά όργανα
Η ενυδάτωση του σώματος είναι πολύ σημαντική για τη μεταφορά υδατανθράκων, βιταμινών, μετάλλων και άλλων θρεπτικών συστατικών και οξυγόνου στη δομική μονάδα του οργανισμού μας, τα κύτταρα. Επίσης η ενέργεια που παράγεται από τα μιτοχόνδρια των κυττάρων, για τις λειτουργίες του σώματος και η ισορροπημένη απομάκρυνση των προϊόντων μεταβολισμού (ελεύθερες ρίζες και άλλα «απόβλητα», καθορίζουν την ομαλή κυτταρική βιοχημική λειτουργία και επηρεάζονται άμεσα από την περιεκτικότητα των κυττάρων σε νερό.
Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο
Η επαρκής ενυδάτωση του εγκεφάλου είναι πολύ σημαντική για την ομαλή λειτουργία του, γιατί εξασφαλίζει την καλή οξυγόνωσή του. Ήπια αφυδάτωση από 1% – 2% του σωματικού βάρους μπορεί να διαταράξει την ικανότητα συγκέντρωσης. Απώλεια πάνω από το 2% του σωματικού βάρους λόγω αφυδάτωσης, μπορεί να επηρεάσει τις λειτουργικές ικανότητες του εγκεφάλου, καθώς και τη βραχυπρόθεσμη μνήμη.
Πώς επηρεάζεται η πέψη
Η ενυδάτωση παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην πέψη των τροφών και στην απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών από τον πεπτικό σωλήνα. Το νερό είναι απαραίτητο για να διαλυθούν τα θρεπτικά συστατικά, προκειμένου να μεταφερθούν στα κύτταρα μέσω της κυκλοφορίας του αίματος. Η ανεπαρκής ενυδάτωση επιβραδύνει την πεπτική διαδικασία και η χρόνια ελλιπής ενυδάτωση μπορεί να οδηγήσει σε δυσκοιλιότητα.
Η καρδιά είναι αντλία
Τα υγρά είναι σημαντικά για τη φυσιολογική λειτουργία της καρδιάς και η σωστή ρύθμιση της ισορροπίας του νερού είναι αναγκαία για να διατηρήσει την πίεση του αίματος σε φυσιολογικά επίπεδα. Να θυμηθούμε στο σημείο αυτό ότι η καρδιά είναι μια αντλία συνεχούς λειτουργίας η οποία μάλιστα λειτουργεί ανεξάρτητα από την δική μας θέληση. Η αφυδάτωση μειώνει την καρδιακή παροχή, που μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του καρδιακού ρυθμού και μείωση της πίεσης, επηρεάζοντας τη λειτουργία του εγκεφάλου, των μυών και των υπόλοιπων ιστών. Από την άλλη υπάρχουν ασθένειες όπως η καρδιακή ανεπάρκεια που δεν κάνει να πιεί ο ασθενής μεγάλη ποσότητα νερού μονομιάς.
Οι νεφροί το φίλτρο του οργανισμού
Η επαρκής πρόσληψη νερού είναι ζωτικής σημασίας για τη φυσιολογική λειτουργία των νεφρών, βοηθώντας τα να απομακρύνουν τα υπολείμματα του μεταβολισμού και την περίσσεια των θρεπτικών συστατικών κυρίως μέσω των ούρων. Τα νεφρά επίσης ελέγχουν τα φυσιολογικά επίπεδα του νατρίου και των άλλων ηλεκτρολυτών. Τα νεφρά ενός καλά ενυδατωμένου ανθρώπου φιλτράρουν περίπου 180 λίτρα νερού καθημερινά, τα οποία βέβαια αναρροφώνται, για να προλάβουν την υπερβολική απώλεια υγρών από το σώμα.
Οι λιπαντικές ιδιότητες του νερού
Το νερό δρα ως λιπαντικό στους μύες και στις αρθρώσεις, καλύπτει τις αρθρώσεις και επιτρέπει την ομαλή λειτουργία των μυών. Το νερό αποτελεί το 70 – 75% των μυών και γι΄ αυτό η διατήρηση της σωστής υδατικής ισορροπίας είναι βασική για τη βέλτιστη μυϊκή λειτουργία. Επίσης το νερό, μέσω των δακρύων λιπαίνει τα μάτια και βοηθά να απομακρυνθούν ξένα σώματα.
Ζήτημα υγείας και ομορφιάς η ενυδάτωση της επιδερμίδας
Η καλή ενυδάτωση βοηθάει στην καλή υγρασία των ιστών του σώματος και στη διατήρηση της ελαστικότητας του δέρματος. Το καλά ενυδατωμένο δέρμα είναι πιο ανθεκτικό σε μολύνσεις και αλλεργικές αντιδράσεις και το συστατικό που συγκρατεί το νερό στο δέρμα είναι το φυσικά παραγόμενο υαλουρονικό οξύ. Επειδή όμως με την πάροδο των ετών ο οργανισμός δεν παράγει πια επαρκείς ποσότητες υαλουρονικού οξέος, γι αυτό και το βρίσκουμε να περιέχεται ως βασικό συστατικό της κοσμετολογίας στα προϊόντα περιποίησης. Για να μένει σωστά ενυδατωμένο το δέρμα μας χρειάζεται και να πίνουμε καθημερινά νερό και να το φροντίζουμε με ενυδατικά καλλυντικά. Αν κάνουμε μόνο χρήση καλλυντικών δεν πετυχαίνουμε κάτι γιατί η επαρκής ενυδάτωση ξεκινά από μέσα.
Οι επιπλοκές της παρατεταμένης αφυδάτωσης
Η μη επαρκής ποσότητα υγρών (νερού κυρίως) για μια ή δυο ημέρες δεν δημιουργεί κάποιο πρόβλημα πέραν μιας κόπωσης και πιθανώς ενός πονοκέφαλου, που συνήθως οφείλεται ή σε στρες ή σε ελλιπή κατανάλωση νερού ή και στα δύο. Αν όμως η αφυδάτωση γίνει παρατεταμένη τότε επέρχονται επιπλοκές. Για παράδειγμα αυξάνεται ο κίνδυνος μολύνσεων, ιδιαίτερα του ουροποιητικού συστήματος (ουρολοιμώξεις κτλ). Τα νεφρά και άλλα ζωτικά όργανα, που δέχονται μειωμένη αιματική ροή, αρχίζουν να υπολειτουργούν. Συνήθως η νεφρική ανεπάρκεια που προκαλείται είναι αναστρέψιμη, αν οφείλεται στην αφυδάτωση. Η μειωμένη αιματική παροχή στον εγκέφαλο μπορεί να προκαλέσει σύγχυση, διαταραγμένη νοητική λειτουργία, μείωση του συντονισμού και κεφαλαλγία.
Η ήπια αφυδάτωση μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως δίψα, πονοκέφαλο, αδυναμία, ζάλη, κόπωση και γενικότερα κάνει τον άνθρωπο να αισθάνεται κουρασμένος και ληθαργικός. Επίσης κατά την ούρηση διαπιστώνουμε ότι το χρώμα των ούρων είναι πιο σκούρο.
Τα συμπτώματα της μέτριας αφυδάτωσης μπορεί να περιλαμβάνουν ξηροστομία, λίγα ή καθόλου ούρα, νωθρότητα, ταχυπαλμία και μειωμένη ελαστικότητα του δέρματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε λοιμώξεις με υψηλό πυρετό ή ιογενείς γαστρεντερίτιδες ή γαστρεντερίτιδες από τροφική δηλητηρίαση, αν πιάσουμε το δέρμα του μπράτσου ανάμεσα σε δύο δάχτυλα, το δέρμα ζαρώνει πολύ και δίνει την εντύπωση ότι είναι πολύ λεπτό, σαν χάρτινο.
Θερμοπληξία
Η σοβαρή αφυδάτωση χαρακτηρίζεται από ακατάσχετη δίψα, καθόλου ούρα, γρήγορη αναπνοή, διαταραγμένη νοητική λειτουργία, κρύο δέρμα και χρήζει επείγουσας ιατρικής φροντίδας, γιατί είναι απειλητική για τη ζωή. Τέτοια περιστατικά έχουμε σε πολύ υψηλό πυρετό και θερμοπληξία και στο σημείο αυτό πρέπει να θυμόμαστε ότι θερμοπληξία μπορούν να πάθουν πολύ πιο εύκολα από τους ανθρώπους τα ζώα. Οι σκύλοι και οι γάτες δεν έχουν ιδρωτοποιούς αδένες και δεν μπορούν να «κατεβάσουν» τη θερμοκρασία τους μέσω της εφίδρωσης και γι’ αυτό κινδυνεύουν πολύ.
Νερό, αφεψήματα και σούπες
Συνεπώς για όλους τους παραπάνω λόγους πρέπει να πίνουμε αρκετό νερό κάθε μέρα. Να έχουμε ένα μπουκάλι με νερό στο γραφείο μας, να βάζουμε νερό στο ποτήρι μας για να έχουμε υγεία και ευεξία, διαύγεια και καλή διάθεση. Στην ενυδάτωση του οργανισμού συμπεριλαμβάνονται και τα αφεψήματα και οι σούπες, τα φρούτα και τα λαχανικά που έχουν πολύ υψηλή περιεκτικότητα σε νερό, όπως για παράδειγμα τα αγγούρια (άνω του 90%). Η συμμετοχή των ποτών και των αφεψημάτων στην ενυδάτωση του οργανισμού δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, αλλά δεν πρέπει να πίνουμε μόνο τσάι ή καφέ, γιατί η καφεϊνη που υπάρχει και στα δύο αφεψήματα είναι διουρητική και προκαλεί αφυδάτωση, ειδικά όταν γίνεται κατάχρηση. Επίσης, το αλκοόλ είναι διουρητικό και προκαλεί αφυδάτωση. Άρα για να έχουμε υγεία και ευεξία πίνουμε άφθονο νερό καθημερινά.
